محصول ارگانیک به طور دقیق به فرآوردهای گفته میشود که در تمامی مراحل تولید، از کاشت تا برداشت و فرآوری، از هیچگونه ماده شیمیایی مصنوعی استفاده نشده باشد و تمام مواد اولیه و روشهای تولید آن، طبیعی و سازگار با محیط زیست باشند.
در کشاورزی ارگانیک، از کودهای طبیعی، آفتکشها و سموم غیرشیمیایی استفاده میشود و هیچگونه دستکاری ژنتیکی (مانند بذرهای تراریخته یا تقویتکننده رشد مصنوعی) در تولید آن مجاز نیست. این سیستم تولید بر اصولی چون حفظ حاصلخیزی خاک، توازن اکولوژیکی، احترام به چرخههای زیستی و پایداری زیستمحیطی استوار است.
به بیان سادهتر، محصول ارگانیک یعنی محصولی با منشأ طبیعی، بدون افزودنی یا فرآیندی شیمیایی، که مطابق استانداردهای رسمی ارگانیک کشور تولید و گواهی شده باشد
پس باید برای پرورش محصولات ارگانیک، از کودهای طبیعی، آفت کشهای طبیعی و سموم غیر شیمیایی استفاده نمود. ذیلا به این اصطلاخات خواهیم پرداخت تا پی ببریم تا چه حدودی می توانیم به محصولات ارگانیک دسترسی داشته باشیم.
کودهای طبیعی:
کودهای طبیعی یا همان کودهای آلی، موادی هستند که منشاء آنها کاملاً طبیعی است و بدون استفاده از ترکیبات شیمیایی در کشاورزی برای تغذیه و بهبود ساختار خاک به کار میروند. این کودها از تجزیه مواد آلی مانند بقایای گیاهی، فضولات حیوانی، کمپوست، جلبکهای دریایی، پودر استخوان و منابع معدنی طبیعی مثل سنگ فسفات تولید میشوند.
انواع کودهای طبیعی
چند نمونه از رایج ترین کودهای طبیعی عبارتاند از:
-
کمپوست: حاصل از تجزیه بقایای گیاهی و زبالههای آلی خانگی.
نکته: (در پرورش گیاهان مورد استفاده برای تولید کمپوست نباید از سموم و آفت کشهای شیمیایی استفاده نمود. همچنین از کودهایی که منشا دامی دارند و آن دامها داروهای مختلف شیمیایی دریافت نموده باشند، مثل آنتی بیوتیکها! همینطور زباله های آلی خانگی که تقریبا صد در صد غیر ارگانیک هستند تبدیل به کمپوست ارگانیک نمی شوند) -
کود حیوانی پوسیده: منبع نیتروژن، فسفر و پتاسیم؛ به تقویت خاک و افزایش رطوبت آن کمک میکند.
نکته: (برای آنکه بتوان از کود دامی برای پروش گیاهان ارگانیک استفاده نمود، آن دام نباید از داروی های شیمیایی مثل آنتی بیوتیک ها استفاده نموده باشد)از کود دامی حاصل از دامهایی که از آنتیبیوتیکها یا داروهای شیمیایی استفاده کردهاند، نمیتوان به طور مستقیم در تولید محصولات ارگانیک بهره برد، حتی اگر کود آنها پوسیده شده باشد. برای آنکه محصولی ارگانیک محسوب شود، باید تمام نهادههای استفادهشده شامل بذر، خاک، آب، و کود، از منابع عاری از مواد شیمیایی و دارویی باشند.
در فرآیند پوساندن اصولی کود دامی (در دمای حدود ۸۰ درجه سانتیگراد)، بسیاری از عوامل بیماریزا، تخم آفات، و باکتریها از بین میروند؛ اما تأثیری قطعی در تجزیه کامل باقیماندههای دارویی مانند آنتیبیوتیکها ندارد. تحقیقات نشان دادهاند که بسیاری از داروهای دامپزشکی، بهویژه آنتیبیوتیکها، در فرآیند گوارش حیوان و حتی پس از پوساندن کود، میتوانند در خاک باقی بمانند و سبب ایجاد باکتریهای مقاوم به آنتیبیوتیک یا آلودگی گیاهان شوند.
بنابراین برای کشاورزی ارگانیک، تنها در صورتی میتوان از کود دامی استفاده کرد که دامها بدون مصرف دارو، هورمون و آنتیبیوتیک پرورش یافته باشند و کود آنها از طریق فرآیند کمپوست کاملاً اصولی (بیوکمپوست یا ورمی کمپوست) آماده شده باشد. صرف پوسیدن کود معمولی، بهتنهایی کافی نیست و در استانداردهای ارگانیک بینالمللی پذیرفته نمیشود
-
ورمی کمپوست: کود حاصل از فعالیت کرمهای خاکی، سرشار از آنزیمها و میکروارگانیسمهای مفید. (به توضیحات بالا رجوع کنید)
-
پودر استخوان و خون: منابع فسفر، کلسیم و نیتروژن برای رشد بیشتر گیاهان.(به توضیحات بالا رجوع کنید)
- عصاره جلبک دریایی و اسید هیومیک: تامینکننده املاح معدنی و بهبوددهنده رشد گیاه.(به توضیحات بالا رجوع کنید)
بنابراین کود دامی حاصل از دامهایی که در پرورش آنها از انواع داروها، هورمونها و آنتی بیوتیک ها استفاده شده است (و همچنین گوشت، پوست، استخوان، خون و غیره این دامها) معمولاً حاوی ترکیبات فعال آنتیبیوتیکی، باکتریهای مقاوم به دارو و ژنهای مقاومت (ARGs) است که پس از ورود به خاک میتوانند توسط ریشه گیاه جذب شوند یا به میکروبیوم خاک منتقل گردند. این آلودگی موجب از بین رفتن ویژگی ارگانیک محصول میشود و خطر انتقال مقاومت آنتیبیوتیکی از طریق زنجیره غذایی به انسان را افزایش میدهد
طبق استانداردهای رسمی کشاورزی ارگانیک، تنها کود حیواناتی که در دامپروری ارگانیک پرورش یافتهاند و هیچگونه داروی شیمیایی از جمله آنتیبیوتیک دریافت نکردهاند، مجاز به استفاده در زمینهای ارگانیک است.
به همین دلیل، دسترسی به منابع کود طبیعی (از هر نوعی که باشد) که مناسب پرورش گیاهان ارگانیک باشد، اگر غیر ممکن نباشد بسیار سخت و دشوار و پرهزینه خواهد بود و شاید تنها در محیط های آزمایشگاهی کوچک یا میدانی امکان پذیر باشد.
بخش عمده ای از نهاده های دامی وارداتی (نهادههای دامی به موادی اطلاق میشود که برای رشد، تکثیر و پرورش حیوانات دامی استفاده میشوند. این مواد شامل علوفه، ذرت، جو، گندم، سویا، کنجاله، پسماندهای غذایی و موارد مشابه میباشند) ترا ریخته هستند و دستکاری ژنتیکی شده اند و نمی تواند از دامی که با آنها تغذیه شده است فراورده ارگانیک بدست آورد یا در فراوری محصولات ارگانیک استفاده نمود!
بنابراین بهتر است خودمان را با واژه ارگانیک گول نزنیم و آنرا صرفا در بیشتر موارد یک شوخی مصطلح تلقی نماییم
